Φιλοσοφία

Φιλοσοφία: μια κυρία 2,5 χιλιάδων χρόνων και περισσότερο, γηραιά όσο και νέα, σοφή λόγω της ηλικίας, αλλά και δροσερή, καθώς συνεχώς ανανεώνεται με νέα στοιχεία και απόψεις που έρχονται να προστεθούν στις ήδη υπάρχουσες και να ταράξουν τα γαλήνια νερά της σκέψης μας που γι’ αυτό το λόγο δεν αφήνονται να βαλτώσουν.

Μια κυρία που το πρώτο συνθετικό της δηλώνει ότι είναι φιλική και αγαπητή, αλλά και ότι η ίδια αγαπά ό,τι σημαντικότερο χαρακτηρίζει τον πνευματικό άνθρωπο: τη σοφία , τη γνώση, αρκεί να μην κάνει κάποιος το λάθος να νομίζει ότι είναι μια κυρία μόνο λόγων, αλλά να θεωρήσει δεδομένη τη συνύπαρξη θεωρίας και πράξης. Μια κυρία μυστηριώδης και απρόσιτη, αλλά και πάντα θελκτική και ελκυστική, που σε αναγκάζει να εισέλθεις στην τροχιά και στη δίνη πολλές φορές του στοχασμού της, που σου προκαλεί ζάλη με τον πλουραλισμό και τις αντιμαχόμενες απόψεις, που δε σε αφήνει σε ησυχία προκαλώντας ζωηρό και ανήσυχο οίστρο στη σκέψη, που σε ξεσηκώνει και σε προστατεύει από τον εφησυχασμό και τον πνευματικό μαρασμό. Χωρίς αυθεντίες να σε αποθαρρύνουν, σε καλεί να μπεις και εσύ στον κόσμο της, να δοκιμάσεις την τύχη σου, να πεις την άποψή σου υποσχόμενη ότι ο χρόνος θα είναι αυτός που θα κρίνει την αξία της άποψής σου.

Το εναρκτήριο ερέθισμα για να αρχίσει το γοητευτικό ταξίδι της φιλοσοφίας είναι ο θαυμασμός, η απορία, το ερώτημα, που θα μεταφραστεί σε προβληματισμό, αναζήτηση, έρευνα. Μ’ αυτά το ενδιαφέρον μετατοπίζεται από το χώρο του γνωστού, του δεδομένου και αυτονόητου, αυτού που πραγματικά υφίσταται, στο χώρο του αγνώστου, αυτού που θα μπορούσε να υφίσταται. Στο χώρο της φιλοσοφίας το γνωστό, το πολυσυζητημένο, το τετριμμένο το αντιμετωπίζεις ως άγνωστο, καινούριο, παρθένο, σα να το αντικρίζεις για πρώτη φορά.

H αρχή για ένα ταξίδι σε άγνωστες θάλασσες, πελάγη, κι άλλες φορές αρχιπελάγη κατάστικτα από νησιά: εκείνα των φιλοσοφικών απόψεων. Δεν ξέρεις ποιο απ’ όλα να επιλέξεις για να προσαράξεις λυτρωτικά, να ξεκουραστείς από την επίπονη περιπλάνηση, αλλά δε θέλεις να στερηθείς και την εμπειρία να γνωρίσεις νέους νοητικούς κόσμους. Σίγουρα θα έχανες πολλά με μια βιαστική προσάραξη στο πρώτο λιμανάκι που θα έβρισκες μπροστά σου, επειδή κουράστηκες νωρίς ή βαρέθηκες ή οι απαιτήσεις σου ήταν μικρές. Ο Οδυσσέας του Ομήρου ακούραστος, με όποιο τίμημα, ρισκάρει την περιπλάνηση στους άγνωστους χώρους σε μια πορεία με συγκεκριμένο σκοπό: την Ιθάκη. Ο Οδυσσέας της φιλοσοφικής περιπλάνησης δε γνωρίζει καν τον προορισμό του ταξιδιού του, το ον, την πραγματικότητα και τη γνώση της: την αλήθεια. Αποφασίζει και επιλέγει σαν τον Καβαφικό Οδυσσέα ότι έχει μεγαλύτερη σημασία το ταξίδι από την άφιξη. Με το φανάρι του νοητικού φέγγους ανά χείρας αναζητούμε άνθρωπο, Θεό, εξωτερικό κόσμο, την αρχή και το τέλος, την αλήθεια και το ψέμα, δυνάμεις πέρα και έξω από μας ή αποκλειστικά μέσα μας.

Μέσα από το διάλογο και την πολυφωνία άπειρες απόψεις διατυπώνονται που καταρρίπτουν το μονόπλευρο εγωκεντρισμό και οξύνουν τη σκέψη Ο φιλοσοφικός στοχασμός γίνεται έτσι το κλειδί που κλειδώνει την πόρτα στο δογματισμό, στις προκαταλήψεις και στη μυωπική αυθεντία που περιορίζει το νοητικό ορίζοντα, και ανοίγει την πύλη που προάγει τη γνώση, καθώς άπειροι κόσμοι, νέοι, πρωτόγνωροι ανοίγονται μπροστά μας. Κι όσο κι αν μας ξαφνιάζει, για πρώτη φορά ακούμε ότι είναι σημαντικότερο να ρωτάς παρά να απαντάς. Γιατί η ερώτηση είναι μία και συγκεκριμένη, ενώ οι απαντήσεις πολλές και αβέβαιες.

Όλα γύρω μας, μέσα μας αλλά και πέρα από μας, εκεί που δε φτάνουν οι αισθήσεις παρά μόνο η σκέψη και η φαντασία μας, προσεγγίζονται –λες- για πρώτη φορά, δέχονται μια νέα ματιά εξέτασης: σα να τα βλέπουμε για πρώτη φορά, σα να είναι η πρώτη στιγμή που πατήσαμε το πόδι μας σ΄ αυτό τον κόσμο και γεμάτοι θάμβος και θαυμασμό, αλλά ταυτόχρονα με έκπληξη και απορία, ως μύωπες προσπαθούμε να ξεδιαλύνουμε τα σκοτάδια του άγνωστου ή να κοιτάξουμε επιτέλους προσεκτικά εκείνο που καθημερινά προσπερνούσαμε ρίχνοντας απλά επάνω του μια αδιάφορη βιαστική ματιά.

Μια γοητευτική πορεία νοητικής περιήγησης σ΄ ένα κόσμο που «ξανακαινουριώνει», γίνεται πάλι φρέσκος και δροσερός, καινούριος, ή πρωτόγνωρος, καθώς θα μπαίνουμε «σε λιμένας πρωτοϊδωμένους». Με μόνα εφόδια εκείνα που βρίσκονται μέσα και πάνω μας, ως πρωτόπλαστοι, χωρίς «τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας , το θυμωμένο Ποσειδώνα», «αν μένει η σκέψις υψηλή, αν εκλεκτή συγκίνησις το πνεύμα και το σώμα σου αγγίζει» έχουμε πιθανότητα να βρούμε επιτέλους ο καθένας την Ιθάκη του.

Θα πρέπει βέβαια να είμαστε προετοιμασμένοι ότι, μετά απ’ αυτό το ταξίδι, τίποτε δε θα είναι το ίδιο. «Για να γνωρίσεις καινούριες θάλασσες, θα πρέπει να είσαι διατεθειμένος ν’ αφήσεις την ασφάλεια του μικρού γνώριμου λιμανιού». Το οικοδόμημα που μέχρι στιγμής έχεις κτίσει, θα πρέπει να είσαι αποφασισμένος να το γκρεμίσεις για να φτιάξεις άλλο στη θέση του, ή κι αν ακόμα το ξανακτίσεις ίδιο, θα ξέρεις πια από τι υλικά είναι κατασκευασμένο και θα είναι αυτό που συνειδητά έχεις επιλέξει και δεν το βρήκες τυχαία.

Αλλά όλα αυτά προϋποθέτουν μια ισχυρή επιθυμία να θυσιάσεις τη βόλεψη και τον εφησυχασμό προς χάριν μιας συνειδητής θεώρησης.

Στη διάρκεια αυτής της περιήγησης, ή και περιπλάνησης, ίσως χρειαστεί να έρθουμε αντιμέτωποι με ανθρώπους, θεωρίες και θεσμούς. Κι αν θέλουμε να μιλήσουμε με την επιθετική γλώσσα της εποχής μας, η φιλοσοφία -ή για να είμαστε πιο ακριβείς κάποιοι φιλόσοφοι, όπως ο Χιουμ- δυναμιτίζουν με τις ιδέες τους ολόκληρο το δημιούργημα της επιστήμης: η επιστημονική γνώση, που θεωρείται η μεγάλη κατάκτηση του ανθρώπου και που ουσιαστικά αποτελεί το ήμισυ του ανθρώπινου πολιτισμού, γίνεται απλά ένα τσαλακωμένο χαρτί στο καλάθι των αχρήστων. Αλλά και ο θεός για κάποιους φιλοσόφους έχει πεθάνει ή δε δημιουργήθηκε ποτέ -ή ακόμα κι αυτό- είναι δημιούργημα του ίδιου του ανθρώπου, που με τον τρόπο αυτό υψώνεται ο ίδιος στη θέση του θεού.

Επιστήμη και θρησκεία, φυσική και μεταφυσική είναι χώροι στους οποίους πρέπει να εισβάλλουμε. Ποια είναι αλήθεια τα όρια του ανθρώπου, του κόσμου της φύσης; Είναι πεπερασμένα ή άπειρα; Υπάρχει ένα οριστικό τέλος που συντελείται με το θάνατο του υλικού σώματος ή υπάρχει και πέρα από αυτό το ορόσημο; Το πρώτο θα σήμαινε ότι εξαντλούμε όλες τις δυνάμεις και τα περιθώρια μας σ’ αυτή τη ζωή, το δεύτερο δίνει διέξοδο στη ματαιοδοξία του ανθρώπου να είναι αθάνατος, αλλά και ελπίδα να αντέξει τη ζωή. Ούτως ή άλλως τίποτε δεν μπορεί να μείνει κρυφό, σκοτεινό και ανεξέταστο, αν θέλουμε να βγούμε από τη διαδικασία αυτή με ένα νέο πρόσωπο.

Ένα ταξίδι που υπόσχεται δυνατές συγκινήσεις, αλλά και πολλές ανατροπές.

Προσδεθείτε γερά! Η απογείωση αρχίζει…