Πολίτης –πολιτικός – άπολις

Η βάση όλων αυτών των λέξεων είναι η λέξη «πόλις» που αποτέλεσε τη βάση του ανθρώπινου πολιτισμού σ΄ όλους τους τομείς της ζωής, καθώς σε όλους έχει αφήσει λεξιλόγιο που δείχνει τις αντίστοιχες δραστηριότητες. Ο πολιτισμός είναι λοιπόν δημιούργημα της πόλης, ενός πολιτικού οργανισμού συγκεκριμένης μορφής που εμφανίστηκε και εφαρμόστηκε για λίγους μόνος αιώνες ( από τον 8ο π.χ. αι. ως το 438 π.Χ. στη μάχη της Χαιρώνειας, όταν ο Φίλιππος Β’ υπέταξε ενσωματώνοντας στο φυλετικό κράτος του και τις τελευταίες τις μικρές πόλεις –κράτη και σε περιορισμένο χώρο.) Ο πολιτισμός είναι προϊόν οργανωμένης κοινωνικής ζωής με την ενεργό συμμετοχή του πολίτη. Αυτό βεβαία δε σημαίνει ότι πρόκειται για έναν εξιδανικευμένο χώρο όπου όλα εξελίσσονται τέλεια, αλλά ότι οι πολίτες θεωρούν προσωπική τους υπόθεση ό,τι συμβαίνει και συμμετέχουν για την επίλυσή του. Η στασιμότητα και η παθητικότητα είναι απαράδεκτες πολιτικές συμπεριφορές για μια πολιτισμένη πολιτική συμπεριφορά, όταν ο πολίτης που ταυτίζεται με τον πολιτικό είναι μέρος της πόλης.

Όταν πριν από 4,5 χιλιετίες ο αριστοκρατικός Ηράκλειτος έβλεπε τις αλλαγές που επέφερε ο καταπιεσμένος και αγανακτισμένος δήμος να ανατρέπουν το καθιερωμένο πολιτικό σκηνικό και μαζί τη ζωή του, δεν το έβαλε κάτω. Πρώτα πρώτα αναγκάστηκε να παραδεχτεί ότι όλα συγκρούονται, καθώς ο πόλεμος είναι «πατήρ πάντων», γι’ αυτό κι όλα αλλάζουν, «τα πάντα ρει», στο τέλος όμως επικρατεί ισορροπία, η «παλίντροπος αρμονία», που προκύπτει μέσα από τη σύνθεση των αντιθέτων, το διάλογο, τη διαλεκτικότητα και διαλλακτικότητα, όρους που αγνοούνται στη σημερινή καθημερινή πρακτική ή χάνουν το νόημά τους.

Αλλά πότε μπορούν ν’ αλλάξουν τα πράγματα: όταν αλλάζουν οι πολιτικοί ή όταν αλλάζουν οι πολίτες; Και πότε οι πολίτες είναι πολίτες και όχι «α-πόλιδες»; Σήμερα ο πολίτης δεν είναι πολιτικός, όπως στην αρχαιότητα, αλλά «άπολις» περιορισμένος στο ρόλο του παθητικού δέκτη, που μπορεί μερικές φορές να εκτείνεται μέχρι το ρόλο του αγανακτισμένου παθόντα χωρίς να φτάνει στο ρόλο της δημιουργικής δράσης της άμεσης συμμετοχής στη δημοκρατία. Στις ελάχιστες φορές που η στάση του είναι καθοριστική, δεν έχει απλά δικαίωμα, αλλά και ευθύνη να αναλάβει τις υποχρεώσεις του θέτοντας αξιολογικά κριτήρια βάσει των οποίων θα εκλέξει τους αντιπροσώπους στους οποίους αναθέτει τη διοίκηση.

Στην αρχαία Αθήνα ο αδιάφορος άνθρωπος θεωρούνταν άχρηστος. Η φυγή δια της αποχής σήμερα δεν είναι λύση Το «κυάμων απέχεσθε» δεν μπορεί να αποτελεί στάση ζωής. Όταν θα ξαναγυρίσεις, το πρόβλημα θα βρίσκεται στη θέση του και μάλιστα περισσότερο σταθερό, και θα έχει πάρει τη δική σου. Το ζητούμενο δεν είναι να φύγεις εσύ, αλλά εκείνο.