Τετάρτη 7 Απριλίου 2010

Διογένης ο Κυνικός


Αναρωτιέμαι γιατί από τα τόσα πράγματα που είπε και έκανε ένας άνθρωπος πριν περίπου 2400 χρόνια μάς έχει μείνει αυτό το φανάρι και η φράση που είπε στο νέο άρχοντα του κόσμου (πλανητάρχη θα τον λέγαμε σήμερα;) Αλέξανδρο: το περίφημο «Αποσκότησόν μου», που ερμηνεύτηκε ως «φύγε από μπροστά μου, να μη μου κρύβεις τον ήλιο» ή «μη μου στερείς αυτό που δεν μπορείς να μου δώσεις», ή κατά μια άλλη ερμηνεία, «διώξε μου το σκοτάδι». Σε κάθε περίπτωση έχουμε το αντιθετικό δίπολο φωτός - σκότους που από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα μεταφορικά έχει συνδεθεί με την πνευματική και ηθική ζωή. Αλλά και πάλι και μ’ αυτή τη μεταφορική σημασία των λέξεων φως και σκοτάδι τι εννοούμε; Μάλλον ότι μας στερεί τη δυνατότητα να προσλάβουμε με την πιο ισχυρή αίσθηση, της όρασης, τον κόσμο γύρω μας. Κι αυτή η «Αποσκότισις» ή στην ακραία μορφή της συσκότιση, συνήθως δεν είναι τυχαία, αλλά εσκεμμένη. Και έχει δυο μορφές: στερούμε το φως από εκείνον που το έχει ή δεν προσφέρουμε φώτιση σε κείνον που βρίσκεται στο σκοτάδι. Και στις δυο περιπτώσεις το αποτέλεσμα είναι το ίδιο, όμως η ενέργεια ερμηνεύεται διαφορετικά. Δε δίνουμε φως στην εκπαίδευση, επιλέγουμε να κρατούμε τους νέους σε πνευματική συσκότιση, γιατί δε μας συμφέρει ως πολιτικός κόσμος, αλλά και ως κοινωνία γενικότερα αδιαφορούμε, αλλά και ως οικογένεια θίγεται το εγώ μας όταν μας αντιμιλούν και μας αμφισβητούν τα παιδιά μας, ακόμα κι αν λένε την αλήθεια. Τα καταδικάζουμε σ΄ ένα αιώνιο σκοτάδι. Και από ποιον περιμένουμε να δώσει λύση; Συνήθως από τους άλλους. Ποτέ τον εχθρό δεν τον βλέπουμε στον καθρέπτη, αείμνηστε Σεφέρη. Αποφεύγουμε τις γροθιές στο μαχαίρι, γιατί βέβαια πονάνε.

Δεν τολμούμε, δε διακινδυνεύουμε τη θέση και τη βολή μας, μας αρέσει όμως να θαυμάζουμε αυτόν τον κουρελή της αρχαιότητας που από τότε τον αντιμετώπιζαν, στην καλύτερη περίπτωση, ως εκκεντρικό και γραφικό. Αυτόν που ήξερε με το λόγο να χτυπά αλύπητα τους ανθρώπους γδύνοντας τη βρωμιά, αποκαλύπτοντας τη δυσωδία σε όποιο τομέα την έβλεπε, και οι πολιτικοί άρχοντες ήταν ο πρώτος στόχος σου. Μα δεν μπορείς να το κάνεις βολεμένος. Δεν μπορεί η θεωρία να αντιφάσκει με την πράξη. Ήταν φιλόσοφος. Δηλαδή συνεπής, όπως ο πνευματικός του δάσκαλος Σωκράτης, καθώς οι κυνικοί φιλόσοφοι απ’ αυτόν έλκουν την καταγωγή τους. Ο ίδιος είχε στερηθεί τα πάντα ζώντας γραφικά στο πιθάρι του, έξω από την Κόρινθο, μη έχοντας ανάγκη ούτε ένα κύπελλο να πίνει νερό, αφού ένα παιδί, στην ηλικία της αγνής συμπεριφοράς, του δίδαξε ότι οι χούφτες μπορούν επάξια να το αντικαταστάσουν. Γεμίσαμε τη ζωή μας με περιττές υλικές ανάγκες, έλεγε ο Διογένης. Σας θυμίζει τίποτε αυτό, όταν γυρίζετε από το super market στο σπίτι με το αυτοκίνητο να μη σέρνεται από το βάρος;

«Επιστροφή στη φύση» έλεγε και τον άκουσαν μερικές χιλιάδες χρόνια αργότερα «τα παιδιά των λουλουδιών», «οι χίπις» που ζούσαν στις σπηλιές στα Μάταλα και αλλού. Το θυμάστε καθόλου, όταν το νέφος σας κλείνει τα πνευμόνια, όταν ακούτε για την τρύπα του όζοντος, για την υπερθέρμανση του πλανήτη, για τους πάγους που λιώνουν, για τους ιούς που διαδέχονται ταχύτατα ο ένας τον άλλο (ποιος τους βοηθά αλήθεια να τρέχουν τόσο γρήγορα;)

«Να έρθει ο Αλέξανδρος σε μένα» απαίτησε, όταν τον ζήτησε ο Αλέξανδρος. «Και ποιος είσαι εσύ;» θα σκέφτηκε. Τέρμα στα δεδομένα της σκέψης και της γνώσης, τέρμα οι αυθεντίες και το αλάθητο των ισχυρών της γης. Και ο Αλέξανδρος κατάλαβε, γιατί ήδη γνώριζε τις απόψεις του Διογένη από το δάσκαλό του Λεωνίδα. Ένας άλλος θα τον είχε αποκεφαλίσει εν ριπή οφθαλμού. Είχε κάποια παιδεία.

Κάθε εποχή χρειάζετια το Διογένη της. Μια αλογόμυγα να μας ξυπνά και έναν κριτικό νου να μας ελέγχει. Και τουλάχιστον η αρχαία Ελλάδα είχε: στην αρχαϊκή εποχή τους προσωκρατικούς –φυσικούς φιλοσόφους, στην κλασική τους σοφιστές, στην ελληνιστική τους κυνικούς. Τι κοινό είχαν και οι τρεις αυτές αμάδες φιλοσόφων: ότι καυτηρίασαν τις λανθασμένες επιλογές του ανθρώπινου «πολιτισμού» και βρήκαν λύσεις που άντλησαν από τη φύση.



Ερωτήσεις για την ελεύθερη σκέψη μας

Γιατί ο πλούσιος Κορίνθιος Ξενιάδης προτίμησε να αγοράσει στο δουλοπάζαρο έναν άνθρωπο που ως μοναδική του πείρα κατέθεσε το «άρχειν ανθρώπους»;

Γιατί ο Αλέξανδρος, τη στιγμή που είχε υποτάξει όλη την Ελλάδα και ετοιμαζόταν να κατακτήσει την Ασία αισθάνθηκε την ανάγκη και πήγε να μιλήσει σ’ ένα (αναρχικό θα έλεγαν κάποιοι) εκκεντρικό κουρελή; Γιατί μάλιστα παρέκαμψε το πρωτόκολλο και πήγε ο ίδιος να τον συναντήσει;

Γιατί οι Αθηναίοι έδωσαν καινούριο πιθάρι στο Διογένη, αν και η γλώσσα του ήταν ανάλογη με την αλογόμυγα («οίστρο») Σωκράτη που δεν τους άφηνε στην ησυχία τους;

Γιατί οι μαθητές του τσακώθηκαν σχεδόν ποιος θα αναλάβει τα έξοδα της κηδείας του;

Γιατί εξακολουθεί να μας απασχολεί μέχρι σήμερα, όσους τουλάχιστον από μας κλείνουμε την τηλεόραση για να μη βλέπουμε τους γκλαμουράτους που παραθερίζουν στη Μύκονο;

Δεν έχετε καμιά υποχρέωση να δώσετε απάντηση σα κανέναν.

ΜΟΝΟ ΣΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΣΑΣ….

1 σχόλιο:

kARTson είπε...

.....και τι απαντήσεις να δώσει κάποιος σήμερα;
Ο Διογένης παραμένει επίκαιρος για τις ερωτήσεις που δύσκολα θα απαντηθούν ακόμη και στις μέρες μας.
Τώρα για τον Κορίνθιο έμπορο που τον έκανε παιδαγωγό των παιδιών του, τι να πω. Μάλλον "είδε" σε αυτόν τον αλυσοδεμένο δούλο στο σκλαβοπάζαρο της Κρήτης τον εσωτερικό του εαυτό. Τον καταπιεσμένο Ξενιάδη.